Οι διαφορές πολιτισμού και κουλτούρας.
Το παρακάτω άρθρο πραγματαεύεται τις διαφορές μεταξύ των εννοιών του πολιτισμού και της κουλτούρας. Οι δυο αυτοί όροι αναμφίβολα χρήζουν ιδιαίτερης σημασίας και είναι σχεδόν ανέφικτο να αποτυπωθούν σε ένα μόνο άρθρο. Αν και θεωρούνται παραπλήσιες έννοιες, παρουσιάζουν διαφορές και δεν περιγράφουν ακριβώς τα ίδια πράγματα. Αρκετό ενδιαφέρον παρουσιάζει η ερμηνεία που δίνεται στον πολιτισμό στην Αγγλία και τη Γαλλία και η διαφοροποίησή τους απο τη Γερμανική “κουλτούρα”.
Αρχικά το 1804 ο Αδαμάντιος Κοραής, ανέσυρε απο το θησαυρό της ελληνικής γλώσσας τη λέξη “πολιτισμός” για να αποδώσει όσο το δυνατόν πιο έυστοχα τη γαλλική λέξη civilisation. Ετυμολογικά η λέξη πολιτισμός προέρχεται απο την αρχαία ελληνική λέξη πολίτης και πιο συγκεκριμένα ο πολιτισμός αναφέρεται στη συμπεριφορά του πολίτη στο περιβάλλον της πόλης ως μορφή κοινωνικής ζωής. Ο πολιτισμός περιγράφεται ώς εξής απο τον Norbert Elias: Η έννοια “πολιτισμός” αναφέρεται σε πολύ διαφορετικά δεδομένα: Στη βαθμίδα ανάπτυξης της τεχνικής, στους τρόπους κοινωνικής συμπεριφοράς, στην εξέλιξη της επιστημονικής γνώσης, σε θρησκευτικές ιδέες και πρακτικές. Μπορεί να αναφέρεται στον τρόπο διαβίωσης των ανθρώπων ή στη συμβίωση του άνδρα της γυναίκας, στη μορφή της επιβολής των δικαστικών ποινών ή στην παρασκευή της τροφής, μια ακριβής προσέγγιση δείχνει πως κάθε τι συμβαίνει αναγκαστικά με “πολιτισμένο” ή με “απολίτιστο” τρόπο και γι’ αυτό ακριβώς το λόγο υπάρχει πάντα μια δυσκολία να συνοψίσει κανείς όλα
όσα είναι δυνατόν να σημανθούν ώς “πολιτισμός”.
Η έννοια “κουλτούρα” προέρχεται γλωσσικά απο τη γερμανική λέξη kultur και είναι υποσύνολο του πολιτισμού. Στην ελληνική γλώσσα εμφανίζεται και σαν υποτιμητικός όρος για να αποδώσει τη σοβαροφάνεια και την επίδειξη σε θέματα διανόησης. Πιο συγκεκριμένα σημαίνει την καλλιέργεια του πνεύματος, το σύνολο της πνευματικής παράδοσης και τη δημιουργία ενός κοινωνικού συνόλου. Επίσης για πρώτη φορά, ο Κικέρων χρησιμοποίησε την κουλτούρα μεταφορικά ώς καλλιέργεια της ψυχής ενώ στην ύστερη Αναγέννηση οι Ουμανιστές εγκαινιάζουν τη μεταφορική της χρήση, ώς “καλλιέργεια του νού”.
Η χρήση των λέξεων πολιτισμός και κουλτούρα ανά τον κόσμο παρουσιάζει κάποια ιδιόμορφα χαρακτηριστικά. Αρχικά, η έννοια του πολιτισμού διαφέρει στη σημασία της σε διάφορες χώρες της δύσης. Στην Αγγλία και στη Γαλλία, συνοψίζει σε μια μόνο λέξη και εκφράζει την υπερηφάνεια και τη συμβολή του οικείου έθνους στην πρόοδο της δύσης και της ανθρωπότητας, ενώ στη Γερμανική γλώσσα αντιπροσωπεύει μια δευτερεύουσα αξία
στο μέτρο που περικλείει την εξωτερική πλευρά του ανθρώπου, η λέξη που αυτοπροσδιορίζεται κανείς και θέλει να εκφράσει την υπερηφάνεια για τις επιτεύξεις του είναι η λέξη “κουλτούρα”. Η Αγγλική-Γαλλική έννοια του πολιτισμού, αναφέρεται σε πολιτικά ή οικονομικά σε θρησκευτικά ή τεχνικά και σε ηθικά ή κοινωνικά δεδομένα. Επίσης αναφέρεται σε επιτεύγματα όπως και εξίσου στη συμπεριφορά των ανθρώπων. Αντιθέτως, η γερμανική κουλτούρα ουσιαστικά αναφέρεται σε πνευματικά, θρησκευτικά και καλλιτεχνικά δεδομένα δημιουργώντας μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ αυτών και των πολιτικών και οικονομικών δεδομένων. Επίσης η σημασία της γερμανικής κουλτούρας εκφράζει την αξία και το χαρακτήρα συγκεκριμένων ανθρωπίνων προϊόντων.
Μια ακόμα διαφορά μεταξύ των εννοιών “πολιτισμός” και “κουλτούρα” βρίσκεται στη σημασιολογική τους εξήγηση. Ο πολιτισμός αναφέρεται σε μια διαδικασία ή στο αποτέλεσμα κάποιας διαδικασίας. Σημαίνει κάτι που κινείται συνεχώς με κατεύθυνση μπροστά, δηλαδή την εξέλιξη, ενώ η γερμανική “κουλτούρα” έχει διαφορετική σημασία και αναφέρεται σε ήδη υπάρχοντα ανθρώπινα προϊόντα, όπως τα έργα τέχνης, τα βιβλία, τα φιλοσοφικά και θρησκευτικά συστήματα μέσω των οποίων εντοπίζεται η ιδιοτυπία ενός λαού. Η έννοια του πολιτισμού όμως, καταλήγει να έχει ενωτικό χαρακτήρα: Προσπερνώντας τις εθνικές διαφορές των λαών και προβάλλοντας τα κοινά στοιχεία που παρουσιάζουν μεταξύ τους, σταματώντας να υπολογίζει τα εθνικά σύνορα και την εθνική ιδιαιτερότητα ως σοβαρές αμφισβητήσεις. Αντιθέτως, η γερμανική “κουλτούρα” τονίζει τις εθνικές διαφορές και τις ιδιαιτερότητες των ομάδων και οροθετεί, υπογραμμίζει και επεξεργάζεται τις διαφορές τους με σκοπό τη διαφύλαξη των πολιτικών και εθνικών τους συνόρων. Συνοψίζοντας, οι όροι “πολιτισμός” και “κουλτούρα”, αν και πρόκειται για συγγενικές έννοιες, οι σημασίες τους αλλάζουν ριζικά, γιατί ο κάθε όρος περιγράφει μια άλλη όψη της εθνικής ταυτότητας του ανθρώπου. Ο πολιτισμός βασίζεται στα κοινά στοιχεία των λαών, ενώ η κουλτούρα στις διαφορές και στη διαφύλαξή τους. Όπως διαπιστώθηκε στις χώρες της δύσης, ερμηνεύονται ποικιλότροπα, εξαιτίας της σημασίας που αποκτούν οι λέξεις στις διαφορετικές γλώσσες.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. “Η εξέλιξη του πολιτισμού” - Norbert Elias - Εκδ. Νεφέλη, 1997
2. http://artmag.gr/articles/media-keyhole/item/2800-about-culture
Αρχικά το 1804 ο Αδαμάντιος Κοραής, ανέσυρε απο το θησαυρό της ελληνικής γλώσσας τη λέξη “πολιτισμός” για να αποδώσει όσο το δυνατόν πιο έυστοχα τη γαλλική λέξη civilisation. Ετυμολογικά η λέξη πολιτισμός προέρχεται απο την αρχαία ελληνική λέξη πολίτης και πιο συγκεκριμένα ο πολιτισμός αναφέρεται στη συμπεριφορά του πολίτη στο περιβάλλον της πόλης ως μορφή κοινωνικής ζωής. Ο πολιτισμός περιγράφεται ώς εξής απο τον Norbert Elias: Η έννοια “πολιτισμός” αναφέρεται σε πολύ διαφορετικά δεδομένα: Στη βαθμίδα ανάπτυξης της τεχνικής, στους τρόπους κοινωνικής συμπεριφοράς, στην εξέλιξη της επιστημονικής γνώσης, σε θρησκευτικές ιδέες και πρακτικές. Μπορεί να αναφέρεται στον τρόπο διαβίωσης των ανθρώπων ή στη συμβίωση του άνδρα της γυναίκας, στη μορφή της επιβολής των δικαστικών ποινών ή στην παρασκευή της τροφής, μια ακριβής προσέγγιση δείχνει πως κάθε τι συμβαίνει αναγκαστικά με “πολιτισμένο” ή με “απολίτιστο” τρόπο και γι’ αυτό ακριβώς το λόγο υπάρχει πάντα μια δυσκολία να συνοψίσει κανείς όλα
όσα είναι δυνατόν να σημανθούν ώς “πολιτισμός”.
Η έννοια “κουλτούρα” προέρχεται γλωσσικά απο τη γερμανική λέξη kultur και είναι υποσύνολο του πολιτισμού. Στην ελληνική γλώσσα εμφανίζεται και σαν υποτιμητικός όρος για να αποδώσει τη σοβαροφάνεια και την επίδειξη σε θέματα διανόησης. Πιο συγκεκριμένα σημαίνει την καλλιέργεια του πνεύματος, το σύνολο της πνευματικής παράδοσης και τη δημιουργία ενός κοινωνικού συνόλου. Επίσης για πρώτη φορά, ο Κικέρων χρησιμοποίησε την κουλτούρα μεταφορικά ώς καλλιέργεια της ψυχής ενώ στην ύστερη Αναγέννηση οι Ουμανιστές εγκαινιάζουν τη μεταφορική της χρήση, ώς “καλλιέργεια του νού”.
Η χρήση των λέξεων πολιτισμός και κουλτούρα ανά τον κόσμο παρουσιάζει κάποια ιδιόμορφα χαρακτηριστικά. Αρχικά, η έννοια του πολιτισμού διαφέρει στη σημασία της σε διάφορες χώρες της δύσης. Στην Αγγλία και στη Γαλλία, συνοψίζει σε μια μόνο λέξη και εκφράζει την υπερηφάνεια και τη συμβολή του οικείου έθνους στην πρόοδο της δύσης και της ανθρωπότητας, ενώ στη Γερμανική γλώσσα αντιπροσωπεύει μια δευτερεύουσα αξία
στο μέτρο που περικλείει την εξωτερική πλευρά του ανθρώπου, η λέξη που αυτοπροσδιορίζεται κανείς και θέλει να εκφράσει την υπερηφάνεια για τις επιτεύξεις του είναι η λέξη “κουλτούρα”. Η Αγγλική-Γαλλική έννοια του πολιτισμού, αναφέρεται σε πολιτικά ή οικονομικά σε θρησκευτικά ή τεχνικά και σε ηθικά ή κοινωνικά δεδομένα. Επίσης αναφέρεται σε επιτεύγματα όπως και εξίσου στη συμπεριφορά των ανθρώπων. Αντιθέτως, η γερμανική κουλτούρα ουσιαστικά αναφέρεται σε πνευματικά, θρησκευτικά και καλλιτεχνικά δεδομένα δημιουργώντας μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ αυτών και των πολιτικών και οικονομικών δεδομένων. Επίσης η σημασία της γερμανικής κουλτούρας εκφράζει την αξία και το χαρακτήρα συγκεκριμένων ανθρωπίνων προϊόντων.
Μια ακόμα διαφορά μεταξύ των εννοιών “πολιτισμός” και “κουλτούρα” βρίσκεται στη σημασιολογική τους εξήγηση. Ο πολιτισμός αναφέρεται σε μια διαδικασία ή στο αποτέλεσμα κάποιας διαδικασίας. Σημαίνει κάτι που κινείται συνεχώς με κατεύθυνση μπροστά, δηλαδή την εξέλιξη, ενώ η γερμανική “κουλτούρα” έχει διαφορετική σημασία και αναφέρεται σε ήδη υπάρχοντα ανθρώπινα προϊόντα, όπως τα έργα τέχνης, τα βιβλία, τα φιλοσοφικά και θρησκευτικά συστήματα μέσω των οποίων εντοπίζεται η ιδιοτυπία ενός λαού. Η έννοια του πολιτισμού όμως, καταλήγει να έχει ενωτικό χαρακτήρα: Προσπερνώντας τις εθνικές διαφορές των λαών και προβάλλοντας τα κοινά στοιχεία που παρουσιάζουν μεταξύ τους, σταματώντας να υπολογίζει τα εθνικά σύνορα και την εθνική ιδιαιτερότητα ως σοβαρές αμφισβητήσεις. Αντιθέτως, η γερμανική “κουλτούρα” τονίζει τις εθνικές διαφορές και τις ιδιαιτερότητες των ομάδων και οροθετεί, υπογραμμίζει και επεξεργάζεται τις διαφορές τους με σκοπό τη διαφύλαξη των πολιτικών και εθνικών τους συνόρων. Συνοψίζοντας, οι όροι “πολιτισμός” και “κουλτούρα”, αν και πρόκειται για συγγενικές έννοιες, οι σημασίες τους αλλάζουν ριζικά, γιατί ο κάθε όρος περιγράφει μια άλλη όψη της εθνικής ταυτότητας του ανθρώπου. Ο πολιτισμός βασίζεται στα κοινά στοιχεία των λαών, ενώ η κουλτούρα στις διαφορές και στη διαφύλαξή τους. Όπως διαπιστώθηκε στις χώρες της δύσης, ερμηνεύονται ποικιλότροπα, εξαιτίας της σημασίας που αποκτούν οι λέξεις στις διαφορετικές γλώσσες.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. “Η εξέλιξη του πολιτισμού” - Norbert Elias - Εκδ. Νεφέλη, 1997
2. http://artmag.gr/articles/media-keyhole/item/2800-about-culture
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου